Czy sugestia leczy?
Dzisiaj pochylimy się nad tematem terapeutycznego oddziaływania sugestii. Odpowiemy sobie na pytanie: Czy sugestia leczy? Temat ten sprawia wrażenie nieco wstydliwego, zamiatanego pod dywan nauki, ale warto się nim zająć, bo siła słów, które są nośnikiem sugestii, ma wielką moc. Tą mocą oddziaływania można wprowadzać człowieka nawet w stan hipnozy – jednak sama hipnoza nie będzie tematem dzisiejszych rozważań.
Na przykładzie siły oddziaływania sugestii wykażemy, że człowiek jest jednością psychosomatyczną i dopiero postrzeganie pacjenta jako całości psychicznej i cielesnej, pozwala na właściwe i skuteczne podejście terapeutyczne. Bo obie te sfery życia są nierozerwalne, oddziałują na siebie wzajemnie. Nie ma więc zdrowego ciała bez zdrowej psychiki. I na odwrót: nie ma zdrowej psychiki bez zdrowego ciała.
Sugestia, jako mechanizm homeostazy organizmu
W powszechnej opinii ciągle jeszcze pokutuje podejście, że podatność na sugestię jest przejawem słabości, czyli cechą negatywną. Sugestia jest tymczasem normalnym mechanizmem zachowania homeostazy psychicznej, jakim posługuje się organizm ludzki. Pozwala mu tym sposobem oszczędzać energię neuropsychiczną. Poza tym działanie podjęte zgodnie z sugestią jest wygodniejsze, uwalnia jednostkę od konieczności podejmowania wysiłku zbędnych lub nawet szkodliwych weryfikacji każdej sytuacji czy zjawiska. Zapewniona jest tym samym szybsza i często skuteczniejsza reakcja.
To, czy podjęte pod wpływem sugestii działanie jest skuteczne, okazuje się później, w trakcie działania i wystąpienia jego skutków. Ewolucyjnie jest to jednak efektywniejszy sposób postępowania.
Słowo, jako nośnik sugestii
Sugestia jest jednym z narzędzi samoregulacji organizmu, a słowo, pełniące funkcję nośnika sugestii, odgrywa ważną rolę w homeostazie psychicznej.
Znany psycholog, wykładowca i badacz zjawisk sugestii i hipnozy, Vladimir Gheorghiu, pisze:
Za pośrednictwem słowa można oddziaływać na wszystkie procesy psychiczne i psychosomatyczne.
Każdy człowiek jest silnie uzależniony od słów – tych wypowiadanych lub pisanych, wyrażanych bezpośrednio lub pośrednio, prozaicznych lub poetyckich, apodyktycznych lub nieśmiałych, perswazyjnych lub wypowiedzianych zwykłym tonem. Na co dzień tego nie zauważamy i tylko jakieś szczególne okoliczności uświadamiają nam ten fakt.
Cały system edukacji społecznej, gdzie od dziecka wpajane są nam „zasady gry”, które nie zawsze są racjonalne, a jednak przyjmowane bezkrytycznie, jest tego najlepszym przykładem. Natomiast w momentach krytycznych nawet jedno słowo bywa skuteczne. Otrzymane w takich chwilach zachęty i rady mogą oddziaływać na zachowanie człowieka nawet do końca życia. Słowo ma też niezwykłą moc terapeutyczną.
Podatność na sugestię
W doświadczeniach naukowych, jakie w 1956 roku przeprowadził Salmon Asch, wykazano, że oddziałując na przemian autorytetem, perswazją, dwuznacznością i normami obowiązującymi w grupie można wpływać na zmianę postaw, opinii i decyzji ludzi. Asch wykazał również, że człowiek poddany naciskowi grupy może zaprzeczyć nawet oczywistej rzeczywistości.
Wszyscy ludzi są mniej lub bardziej podatni na sugestię w zależności od sytuacji, rodzaju sugestii oraz cech osobowości. Jednocześnie nie ma sfery działania człowieka, której nie można by poddać działaniu sugestii.
Efekt placebo
Wzrost zainteresowania środowisk naukowych tematem sugestii można przypisać badaniom farmakologicznym i klinicznym nad zjawiskiem placebo. Wielu uczonych uważa, że to właśnie sugestia stoi za skutecznością placebo. Tematowi niebudzącej wątpliwości skuteczności terapeutycznej placebo poświęcę osobny wpis.
Tutaj trzeba wyjaśnić, że placebo to lek obojętny chemicznie, który podaje się pacjentowi w celu wywołania skutku psychicznego.
Vladimir Gheorghiu pisze, że:
Niemal wszystkie choroby, autonomiczne funkcje organizmu i procesy emocjonalne, łącznie z tymi, które wpływają na osiągniecie rekordów sportowych, są podatne na działanie placebo.
Reakcja na sugestię
Reakcja na różne sugestie jest cechą indywidualną. Uzależniona jest od przekonań człowieka, jego postaw, wcześniejszych doświadczeń, autorytetu osoby wypowiadającej sugestię, danej sytuacji, groźby, kary itd. Reakcja na tę samą sugestię może być różna w zależności od tego, kto ją wypowiada. Inaczej zareagujemy, gdy wypowiada ją lekarz, nasz szef lub atrakcyjny partner, a inaczej, gdy robi to osoba przez nas lekceważona lub nielubiana. Osoba będąca dla nas autorytetem dysponuje zdecydowanie większą siłą sugestii.
Przykładem może być wizyta w gabinecie lekarskim. Odziany w biały kitel lekarz, przyjmujący postawę osoby dobrze zorientowanej w dziedzinie zdrowia, któremu przynależny jest autorytet wynikający z wykształcenia medycznego, niezależnie od faktycznej znajomości skutecznej terapii na daną chorobę czy nawet jej prawidłowego rozpoznania, już samą sugestią może wywołać proces zdrowienia organizmu – abstrahując od skuteczności przepisanych leków. Udowodniono nawet naukowo, że efekt nocebo (przeciwny do placebo) może zatrzymać chemiczne, korzystne oddziaływanie leku na organizm.
Również każda z terapii manualnych, oprócz fizycznego oddziaływania na ciało i oprócz terapeutycznych właściwości dotyku, zawiera element werbalny, który jest w stanie uruchomić mechanizmy samoleczenia w organizmie pacjenta. Tym specyficznym kanałem oddziaływania jest właśnie sugestia.
Sugestoterapia
Pozytywne oddziaływanie sugestii na organizm ludzki potrafi być tak wyraźne i silne, że można nawet mówić o sugestoterapii.
Czy sugestia leczy? Wiele opracowań naukowych pokazuje, że terapia prowadzona z wykorzystaniem sugestii, często okazywała się skuteczniejsza od innych metod.
Aby uruchomić terapeutyczną moc sugestii, pomocne jest umiejętne podejście lekarza czy terapeuty, wzbudzające zaufanie pacjenta, jego silna i pozytywna osobowość, a także ufne nastawienie samego pacjenta co do skuteczności stosowanej właśnie terapii. Ważne jest również skupienie, odprężenie, rozluźnienie mięśni i spokojne oczekiwanie na efekty.
Nie powinien znikać z naszej świadomości fakt, iż mechanizmy samoleczenia (homeostazy) obecne w organizmie człowieka, są tym właściwym i jedynie skutecznym narzędziem leczenia. Wszelkiego rodzaju terapie czy farmakologia mają za zadanie jedynie uruchamiać, stymulować i wspomagać te mechanizmy. To, jak je uruchomimy, wydaje się kwestią drugorzędną.
Literatura:
– Vladimir Aristo Gheorghiu, Sugestia. „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1987.